Wednesday, April 17, 2013

Hareketin Yönetsel Kontrolunda Otomatik Motor Aktivasyonu

Otomatik ve bilinçsiz süreçlerin esnek olmadıkları kabul edilir, geleneksel olarak (Shiffrin and Schneider, 1977, 1984).  Bilerek ve isteyerek yaptığımız, işlere ilişkin iradi süreçler doğası gereği daha esnektir.  İstediğimiz an yaptığımız işi durdurur ya da yönünü bir niteliğini değiştirebiliriz.  Oysa otomatik olarak başlamış ve süren bir eylemi değiştirme imkanımızın pek olmadığı kabul  edile gelmiştir.

Son zamanlarda giderek artan deliller bu inancın tam olarak doğru olmadığını göstermeğe başlamıştır.  Otomatik ve bilincin üstüne çıkamayan – bilinçaltı süreçlerin “yukarıdan-aşağıya” süreçlerle ‘ayarlanabileceği’ne işaret etmektedir, bu yeni olgular.  Dikkat, niyet(“görev kümesi” veya o andaki hedefler) ve beklenti otomatik ve bilinçaltındaki süreçleri etkileyebilmektedir[1].

OTOMATİK ve İRADİ KONTROL ARASINDAKİ AYRILIKLAR
Algıladığımız her uyarıdan önce ve sonra işleyen zihinsel süreçler vardır.  Örneğin hızlı otomobil kullanırken aniden duyduğumuz bir korna sesi uyarısını algıladığımızda öncül kontrol süreçlerimiz mümkün olduğu kadar direksiyonu ve kafamızı çevirmemizi engeller.  Eğer yine de otomatik süreçler kafamızı çevirirse bu sefer soncul kontrol süreçlerimiz kafamızı hızla geri çevirir.

Boy et al. (2010b)’ın son araştırmaları önemli olanın otomatik kontrol ile iradi kontrol arasındaki fark değil, uyarı-öncesi ve uyarı-sonrası kontrol arasındaki fark olduğunu belirtmektedir[2].

UYARI-ÖNCESİ’ne karşın UYARI-SONRASI MUHAKEMESEL KONTROL
Çevre tarafından irademiz dışında otomatik olarak tetiklenmiş uygunsuz tepki planları uyarıdan sonra devreye giren kontrol mekanizmaları tarafından bastırılırlar.  Fakat uyarı-öncesi kontrol mekanizmalarının da belirli bir rol oynadığı görülmektedir.  Nitekim, görev kümesi ve geçmiş tecrübe, çatışan tepki eğilimlerini hazırlayıcı(priming) anlamda değiştirmektedir[3].

HAREKET TEPKİLERİNİN OTOMATİK AKTİVASYONUNA İLİŞKİN DELİL
İstemeseniz bile görsel bir uyarının beyninizde algısal işlenişi iradeniz dışında hareketsel tepkiler göstermenize neden olabilir.  “Görsel Kapma Refleksi” aniden beliren-ve ilgisiz- bir görsel uyarıyı göz hareketi ile yakalama refleksidir, başka bir yere bakma niyetinize rağmen(Theeuwes et al., 1998; Irwin et al., 2000.  Yanıt gecikmesi uyarının geldiği an ile gözün yönünü değiştirmesi arasında geçen süredir.  Yanıttaki gecikme arttıkça gözün tekrar eski hedefine dönmesi ihtimali artmaktadır(Walker et al., 2006).  Bu durum  ilgisiz uyarılara yönelik istenmeyen hareketleri bastırıcı bir mekanizma olduğunu  göstermektedir( Sheliga et al., 1995)[4].

HAREKET TEPKİLERİNİN “KISMİ” HATALARDAN KAYNAKLANAN OTOMATİK AKTİVASYONUNA İLİŞKİN DELİL
Yapılan deneylerde belirli görüntülere tepki olarak gözlemcinin bir düğmeye basması, ya da benzeri bir eylemde bulunması istenmektedir.  Görüntülerin zamanlaması ile oynanarak, gözlemcinin bazı görüntüleri görmeden bilinçaltıyla algılaması sağlanmakta.  Burada karşılaşılan bir sorun, düğmeye tam bastırmağa yetmeyen tepkilerde...  deneyler ilgisiz bir uyarının-ya da bir uyarının bir parçasının- otomatik olarak kensidisi ile ilgili tepkiler oluşturabileceğini göstermiştir.  Bu uyarılar yalnızca beyinde bir yerde kısmi olarak aktive edilmiş değil; ilgili tepki adelelerde ya da kuvvet ölçücüler ile küçük el hareketlerinde gözlenebilir[5].

Dikkat dağıtıcı ya da kısmi bir uyarı bilinçaltımızı etkiler ve vücudumuzun bizim kontrolümüz dışında bazı kısmi tepkiler göstermesine neden olur.

GÖZLE GÖRÜLMEYEN ETKİLER
Kısaca, dikkat ve hareket yanıtlarında kaymalar otomatik ve bilinçsizce görsel uyarılar tarfından tetiklenebilir.  Algılanamayan uyarıların bunun gibi etkileri, görsel uyarıların gözlemcinin davranışını otomatik olarak hazırlayabileceğini ispatlayan anahtar delilleri sağlamıştır[6].

HAZIRLAYICI EYLEMLERİN YASAKLANMASI
O andaki hedeflerimizle ilişkili olmayan ama ortam tarafından otomatik olarak tetiklenen tepkilerimizin engellenmesini veya başka tepkilerle bastırılmasını sağlayan beyin sistemlerinin incelenmesi gerekir.  

Çatışmalı durumlarda, hızlı ve direkt yoldan işleyiş otomatiktir, ve görev komutları olmadan gerçekleşir.

Daha önemlisi, çatışmalı görevlerde bilgi işleyiş modelleri genellikle bir aktif yasaklama mekanizması içerir.  Öyle ki, bu mekanizma direkt işleyiş yolu yüzünden oluşan uygunsuz yanıt aktivasyonunu seçip bastırır.

Çatışan görevlerde, hazırlayıcı uyarıların hedef ile uyumlu olduğu deneylerde neredeyse ideal bir sonuç elde edilir.  Uyumsuz durumlardaki hızlı tepkilerde sonuçlar genellikle şans seviyesindedir(Wylie et al., 2009) veya (Stins et al., 2007)[7].

İSTENMEYEN TEPKİLER ÜZERİNDE BİLİNÇSİZ KONTROL
Hazırlanan yanıtların yasaklanışı yalnızca uyarılar bilinçli farkındalık için gerekli eşiğin üzerinde-altında değil- sunulduğunda etkin olabilir(Merikle et al., 1995 Stroop görevini kullanarak).

Yine de, hazırlayıcı ile engelleyici  gösterimi arasındaki zaman aralığı 100-150 ms’den uzatılırsa, uyumsuz deneyler uyumlu deneylerden daha hızlı yanıtlar üretir.  Yani, alışıla gelen hazırlama etkisi tersine döner.  Bu olumsuz uyumluluk etkisi (negative compatibility effect (NCE)) şimdi düğme-basma yanıtları, ayak yanıtları, ve göz hareketleri ile yapılan deneylerde yaygın şekilde rapor edilmektedir.  Bir çok araştırmacı bu zıt hazırlamanın hareket sistemindeki yasaklayıcı bir mekanizmadan kaynaklandığını ve bu mekanizmanın ilk gösterilen engelleyicinin tetiklediği eşik altındaki motor aktivasyonunu bastırdığını ileri sürer[8].




SAĞLAYICILIK(AFFORDANCE) PARADİGMASINDA OTOMATİK YASAKLAMA
Görsel uyarı otomatik olarak hareket tepkilerini tetikler.  Kısaca, nesne sağlayıcılıkları tarafından yani nesnelerin görünüşleri tarafından otomatik olarak hazırlanan eylemler de otomatik kontrole tabiidir[9].

İÇ KAYNAKLI KONTROLÜN OTOMATİK TETİKLENMESİ  
Öncül potensiyelli yanıtlar içten gelen bir isteğe bağlı bastırılması da hazırlanabilir veya bilinçsizce ve otomatik olarak tetiklenebilir(Verbruggen and Logan, 2009a; van Gaal et al., 2008, 2009, 2010a,b)[10].

UYARI-ÖNCESİ OTOMATİK KONTROL
Çok sayıda araştırıcı uyarı-öncesi kontrol mekanizmalarının devreye girmesi için gözlemcinin çatışmayı bilinçle yaşaması gerektiğini ileri sürerler(Kunde, 2003; Mayr, 2004; Ansorge et al., 2011).  Yinede, van Gaal et al. (2010a)’dan gelen son deliller uyarı-öncesi kontrolün bilinçli farkındalık olmadan otomatik olarak tetiklenebileceğini ileri sürmektedir.  Yapılan deneyler bilinçsiz uyarıların, uyarı-öncesi ayarlama mekanizmalarını otomatik olarak tetikleyebildiğini ve daha sonra gelen çatışan uyarıların etkilerini değişime uğratabildiğini göstermiştir[11].

Ali R+ SARAL
Derleyen[Kaynaklar-1]

ALINTILAR:
[1] Automatic and unconscious processes are traditionally regarded as inflexible (e.g., Shiffrin and Schneider, 1977, 1984), quite distinct in quality from the flexible nature of “voluntary” processes. However, there is increasing evidence that automatic and subliminal processes can in fact be modulated by “top-down” processes of attention, intention (“task set” or current goals) and expectation.

[2] DISSOCIATIONS IN AUTOMATIC AND VOLUNTARY CONTROL
Recent work from Boy et al. (2010b) suggests that the important distinction is not between control that is automatic compared to control that is voluntary, but rather between pre- and poststimulus control

[3] PRE-STIMULUS VS. POST-STIMULUS COGNITIVE CONTROL
Control mechanisms that can override inappropriate response plans which have been automatically evoked by the environment not only act to inhibit responses after they have been evoked by the stimulus. Pre-stimulus control mechanisms also seem to play a role. Thus, task set and previous experience can modulate conflicting response tendencies in a preparatory manner.

[4] EVIDENCE FOR AUTOMATIC ACTIVATION OF MOTOR RESPONSES
Perceptual processing of a visual stimulus can result in motor responses even when the observer does not intend to act. One of the most well-studied of these phenomena is the “visual grasp reflex”, where an observer makes a fast, reflexive eye movement (saccade) toward a suddenly appearing—and irrelevant—visual stimulus, despite their intention to look elsewhere (e.g., Theeuwes et al., 1998; Irwin et al., 2000). ... But as response latencies increase, saccades are more likely to curve away from a distractor (e.g., Walker et al., 2006), revealing an inhibitory mechanism acting to suppress unwanted motor activity toward the irrelevant stimulus (e.g., Sheliga et al., 1995). 

[5] EVIDENCE FOR AUTOMATIC MOTOR ACTIVATION FROM “PARTIAL” ERRORS
However, it is possible that small amounts of force applied (erroneously) to a button might be insufficient to trigger a measurable response and thereby escape detection.  ... trials provides strong evidence that an irrelevant stimulus—or part of a stimulus—can automatically activate responses associated with it. These responses are not merely partially activated somewhere in the brain; the response can be measured in the muscles or in small hand movements with force transducers. 

[6] INVISIBLE INFLUENCES
In summary, shifts of attention and motor responses can be automatically and unconsciously triggered by visual stimuli. Effects of non-perceived stimuli such as these have provided key evidence that visual stimuli can automatically prime the observer to act.

[7] INHIBITION OF PRIMED ACTIONS
Thus, it is necessary to consider how brain systems inhibit or override responses that have been triggered automatically by the environment and are not relevant to our current goals....Processing by the fast, direct processing route is automatic, and occurs irrespective of task instructions. For example, the spatial location of a target stimulus in a Simon task would be processed quickly and automatically via the direct processing route. At the same time, processing of the task-relevant target attribute (e.g., target color in a Simon task) proceeds via a slower indirect processing route. On congruent trials, the same response is activated by both the direct and the indirect processing routes, producing fast, correct responses. On incongruent trials, however, the direct processing route and the indirect processing route activate different responses which results in increased error rates, and slower response times as the conflict between competing responses is resolved.... Importantly, models of information processing in conflict tasks often include an active inhibition mechanism which acts to selectively suppress inappropriate response activation resulting from the direct processing route...In conflict tasks, accuracy for compatible trials is near-perfect, while fast responses on incompatible trials are often near (e.g., Wylie et al., 2009) or below (e.g., Stins et al., 2007) chance level....that erroneous responses are activated quickly via the direct processing route, before being selectively suppressed by an inhibitory control mechanism. 

[8] UNCONSCIOUS CONTROL OVER UNWANTED RESPONSES
inhibition of primed responses only operates when stimuli are presented above—and not below—the threshold required for conscious awareness (e.g., Merikle et al., 1995 using the Stroop task).  However, when the interval between prime and mask was extended beyond around 100–150 ms, incompatible trials produced faster responses than compatible trials. In other words, the usual priming effect had reversed.  This negative compatibility effect (NCE) has now been widely reported with button-press responses, foot responses, and eye  movements
... Many researchers have suggested that this reversed priming results from an inhibitory mechanism in the motor system which acts to suppress sub-threshold motor activation evoked by the prime
 
[9] AUTOMATIC INHIBITION IN THE AFFORDANCE PARADIGM
visual stimuli automatically evoke motor responses, Overall, these studies suggest that actions which have been automatically primed by object affordances may also be subject to automatic control.
 
[10] AUTOMATIC TRIGGERING OF “ENDOGENOUS” CONTROL
However, recent work suggests that endogenous suppression of pre-potent responses can also be primed or evoked unconsciously and automatically (e.g., Verbruggen and Logan, 2009a; van Gaal et al., 2008, 2009, 2010a,b).
 
[11] AUTOMATIC PRE-STIMULUS CONTROL
 Many researchers have suggested that observers must consciously experience conflict in order for the pre-stimulus control mechanisms to be deployed (e.g., Kunde, 2003; Mayr, 2004; Ansorge et al., 2011). However, recent evidence from van Gaal et al. (2010a) suggests that some pre-stimulus control can be evoked automatically, without conscious awareness. ...unconsciously presented stimuli can automatically evoke these pre-stimulus conflict adaptation mechanisms, and can modulate the effects of subsequent conflicting stimuli.

KAYNAKLAR:
[1]2012,  Jennifer McBride1*, Frédéric Boy2, Masud Husain1 and Petroc Sumner2 ‘Automatic motor activation in the executive control of action’,1 Institute of Cognitive Neuroscience and Institute of Neurology, University College London, London, UK
2 School of Psychology, Cardiff University, Cardiff, UK